Pasko
Pasko estas kristana festo por soleni la resurekton de Jesuo Kristo el la morto.
| Pasko | |
|---|---|
 | |
| moveable feast • kristana festotago | |
| Festata | Plimulto de kristanoj |
| Speco | Kristana |
| Signifo kaj senco | Solenado de la resurekto de Jesuo |
| Solenoj | Religiaj (ekleziaj) servoj |
| Kutimoj kaj tradicioj | Preĝoj, tutnokta maldormado (preskaŭ eksplicite orientaj tradicioj), sunleviĝaj diservoj (precipe usonaj protestantaj tradicioj) |
| Koneksas kun | Palmofesto, Verda ĵaŭdo, Granda vendredo, Blanka sabato kaj pluaj. |
Pasko estas ankaŭ iafoje uzata por la nomo de la juda festo Pesaĥo - vidu ĉe pentekosto. Fakte, la kristana Pasko devenas de la hebrea festo (kvankam kun malsama signifo) kaj eĉ la vorto Pasko, en Esperanto kaj en multaj aliaj lingvoj, devenas de la hebrea vorto pesaĥ (pasa' aramee).
Dato de Pasko redakti
| Jaro | Okcidentaj eklezioj | Orientaj eklezioj |
|---|---|---|
| 2000 | 23-Aprilo | 30-Aprilo |
| 2001 | 15-Aprilo | |
| 2002 | 31-Marto | 5-Majo |
| 2003 | 20-Aprilo | 27-Aprilo |
| 2004 | 11-Aprilo | |
| 2005 | 27-Marto | 1-Majo |
| 2006 | 16-Aprilo | 23-Aprilo |
| 2007 | 8-Aprilo | |
| 2008 | 23-Marto | 27-Aprilo |
| 2009 | 12-Aprilo | 19-Aprilo |
| 2010 | 4-Aprilo | |
| 2011 | 24-Aprilo | |
| 2012 | 8-Aprilo | 15-Aprilo |
| 2013 | 31-Marto | 5-Majo |
| 2014 | 20-Aprilo | |
| 2015 | 5-Aprilo | 12-Aprilo |
| 2016 | 27-Marto | 1-Majo |
| 2017 | 16-Aprilo | |
| 2018 | 1-Aprilo | 8-Aprilo |
| 2019 | 21-Aprilo | 28-Aprilo |
| 2020 | 12-Aprilo | 19-Aprilo |
| 2021 | 4-Aprilo | 2-Majo |
| 2022 | 17-Aprilo | 24-Aprilo |
| 2023 | 9-Aprilo | 16-Aprilo |
| 2024 | 31-Marto | 5-Majo |
| 2025 | 20-Aprilo | |
| 2026 | 5-Aprilo | 12-Aprilo |
| 2027 | 28-Marto | 2-Majo |
| 2028 | 16-Aprilo | |
| 2029 | 1-Aprilo | 8-Aprilo |
| 2030 | 21-Aprilo | 28-Aprilo |
Pesaĥo komenciĝas la vesperon de la 14-a tago de Nisano, unu el monatoj de la hebrea kalendaro. Ĉar Nisano komenciĝas per novluno en marto, la 14-a tago estas plenluno. Do la kristanoj festas Paskon la unuan dimanĉon post la unua printempa plenluno. Tiu elekto estis oficiale sankciita dum la unua koncilio de Niceo (325).
Antikve, parto de la kristanoj festis Paskon en la sama tago de la komenco de Pesaĥo (ne ĉiam dimanĉe), sed tiu kutimo malaperis en la 4-a jarcento (kelkajn jardekojn post la unua koncilio de Niceo).
Hodiaŭ, ĉiuj kristanoj festas Paskon dimanĉe. Tamen, pro disputoj pri la julia kaj gregoria kalendaroj, la dato estas ofte malsama por orientaj kristanoj (ekz. ortodoksismo) kaj por okcidentaj eklezioj; tamen, en kelke da jaroj (ekzemple 2011, 2014, 2017) la du datoj samas.
Ĉe la okcidentaj eklezioj, la plej frua dato por Pasko estas la 22a de marto kaj la plej malfrua la 25a de aprilo; ĉe la ortodoksaj eklezioj Pasko povas okazi eĉ en majo.
La kalkulado de Pasko instigis la inventon de la kristana erao kaj la gregoria kalendaro.
Religiaj tradicioj redakti
Nokta meso redakti
La katolika eklezio tradicie festas Paskon dum la nokto inter la sabato kaj la dimanĉo - kvankam la Paska dimanĉo estas ankaŭ granda festo.
La nokta meso komenciĝas per la rito de la fajrbeno. Ĉiuj lumoj en la preĝejo estas estingitaj kaj - kutime ekster la preĝejo - la pastro benas grandan lignan fajron. El la fajro oni ekflamigas paskan kandelegon kaj el la kandelego oni ekflamigas la kandelojn de la fideluloj, kiuj reeniras la malluman preĝejon procesie. Tuj poste oni kantas aŭ legas la kanton Exsultet (Ĝoju).
La meso enhavas plurajn legaĵojn el la Biblio. Prefere, oni celebras baptojn dum la paska nokto, sed, se ne estas baptoj, minimume oni renovigas la baptajn promesojn. La nokta meso de Pasko estas la unua okazo post la Sankta Ĵaŭdo por la konsekro de la hostio.
Ankaŭ multaj el la protestantaj eklezioj celebras similan diservon dum la nokto antaŭ la Paska dimanĉo. Tiu diservo ofte komenciĝas per la fajrrito kaj la kanto Exsultet kaj eĉ pli ofte enhavas plurajn legaĵoin el la Biblio; la detaloj tamen estas malsamaj.
En la plimulto de la ortodoksaj eklezioj aparta diservo estas celebrata antaŭ la fajrrito. Dum la "sankta fajro" estas kunpartigata inter la fideluloj, en la malluma preĝejo, oni kantas la Troparion.
Procesioj redakti
En multaj lokoj okazas tradiciaj procesioj.
Popolaj tradicioj redakti
Paska ŝafido redakti
La tradicio manĝi ŝafidon dum la paska tagmanĝo devenas de la hebrea tradicio. Por la kristanoj ĝi estas nur nedeviga tradicio kaj memorigas al Jesuo, kiel Ŝafido de Dio (Vd Agnus Dei.
Paska kuniklo redakti
La Paska leporo en tradicia kutimaro de pluraj eŭropaj kaj nordamerikaj kulturoj estas fikcia leporo, kiu antaŭ pasko kolorigas kokinajn ovojn kaj kaŝas ilin en ĝardenoj.
Paska ovo redakti
Donaci ovojn estas tre antikva tradicio. Ekzemple, ĝi estas atestata ĉe la antikvaj Persoj kaj Egiptoj. En Afriko troviĝis strutaj dekoraciitaj ovoj faritaj antaŭ 60mil jaroj [1].
La kristanoj (eble ekde la unuaj jarcentoj, eble ekde la Mezepoko) vidis la ovon kiel simbolon de Jesuo reviviĝonta en la tombo, ĉar la ovo aspektas senviva ŝtono sed enhavas vivantan kokidon, kaj komencis donaci ĝin paske.
Sendube dum la Mezepoko komenciĝis la tradicio dekoracii ovojn. La riĉuloj dekoraciis ilin per oro aŭ arĝento; la malriĉuloj simple boligante ilin kune kun herboj aŭ floroj. Baldaŭ ekis eĉ tute artefaritaj, grandvaloraj ovoj.
En la orienta Eŭropo aperis (dum la 16-a jarcento?) la tradicio kolorigi la ovojn per ruĝa farbo, celanta la sangon de Kristo. Ovoj kolorigitaj per pluraj farboj estas kutimaj en multaj landoj.
Nuntempe, la plej kutimaj ovoj ne plu estas kokaj, sed ĉokoladaj, kaj kutime enhavas "surprizon".
Bildaro redakti
_Mémoire d’Azov_, ovo de Peter Carl Fabergé
En Eŭskio redakti
La Paska dimanĉo estas ankaŭ Aberri Eguna, "patria tago" de Eŭskio.
Vidu ankaŭ redakti
Eksteraj ligiloj redakti
- Por aūdi la papojn Johano Paūlon la 2-an, Benedikton la 16-an, Franciskon bondeziri al la mondo okaze de la paskaj kaj kristnaskaj festoj http://www.ikue.org/menuo_urbietorbi.html
- Stanislavo Belov (2019-10-11) De Buterkarnavalo al Pasko — kiel festenis la siberianoj (esperante). Blogger. Arkivita el la originalo je 2019-10-11. Alirita 2019-10-11.