Cysawd yr Haul
Mae Cysawd yr haul(hefyd Cyfundrefn yr haul) yn cynnwys yr haul a'r gwrthrychau cosmig sydd wedi eu clymu iddo gan ddisgyrchiant: wyth planed, eu 162 o loerennau, tair planed gorrach a'u pedair lloeren, a miloedd o gyrff bach, gan gynnwys asteroidau, sêr gwib, comedau, a llwch rhyngblanedol.
Mewn termau eang, mae Cysawd yr Haul yn cynnwys yr Haul, pedwar corff creigiog a elwir y planedau mewnol, gwregys mewnol o asteroidau, pedair planed enfawr allanol (a elwir cewri nwy), ail wregys o gyrff bach rhewllyd a elwir Gwregys Kuiper, cwmwl enfawr o gomedau a elwir y Cwmwl Oort, a rhanbarth o blanedau llai rhewllyd a elwir y Ddisg Wasgaredig.
Ffurfiodd Cysawd yr Haul tua 4.5 biliwn o flynyddoedd yn ôl, wrth i gwmwl o nifwl ddymchwel ar ei hun, drwy rymoedd disgyrchiant, i wrthrych a elwir yn Gorrach Melyn, gan ddechrau adwaith ymasiad niwclear, yn llosgi hydrogen i gynhyrchu heliwm. Erbyn hyn, mae'r haul yn ei gyfnod prif ddilyniant, sydd yn golygu bod grymoedd disgyrchiant a gwasgedd pelydriad yn hafal, ac felly mae'r haul yn aros yr un maint.
Nodweddion y planedau golygu
| Enw | Diametr y cyhydedd | Mas | Radiws yr orbid | Amser un orbid (blwyddyn) | Ongl / osgo at yr Haul (°) | Amrywiadau yn yr orbid | Amser mae'n gymryd i gylchdroi (dydd) | Lleuadau / lloerenau | Modrwyau | Atmosffêr | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Planedau Mewnol (Creigiog) | Mercher | 0.382 | 0.06 | 0.39 | 0.24 | 3.38 | 0.206 | 58.64 | — | nag oes | fawr ddim |
| Gwener | 0.949 | 0.82 | 0.72 | 0.62 | 3.86 | 0.007 | -243.02 | — | nag oes | CO2, N2 | |
| Daear | 1.00 | 1.00 | 1.00 | 1.00 | 7.25 | 0.017 | 1.00 | 1 | nag oes | N2, O2 | |
| Mawrth | 0.532 | 0.11 | 1.52 | 1.9 | 5.65 | 0.093 | 1.03 | 2 | nag oes | CO2, N2 | |
| Planedau Allanol (Y Cewri Nwy) | Iau | 11.209 | 317.8 | 5.20 | 11.86 | 6.09 | 0.048 | 0.41 | 63 | oes | H2, He |
| Sadwrn | 9.449 | 95.2 | 9.54 | 29.46 | 5.51 | 0.054 | 0.43 | 200 | oes | H2, He | |
| Wranws | 4.007 | 14.6 | 19.22 | 84.01 | 6.48 | 0.047 | -0.72 | 27 | oes | H2, He | |
| Neifion | 3.883 | 17.2 | 30.06 | 164.8 | 6.43 | 0.009 | 0.67 | 13 | oes | H2, He | |
 |  |  |  |
 |  |
 |  |
Gwrthrychau Cysawd yr Haul golygu
- Seren: Yr Haul
- Planedau: Mercher, Gwener, y Ddaear, Mawrth, Iau, Sadwrn, Wranws, Neifion
- Lloerennau: Y Lleuad, Titan, Triton, Charon, Rhea, Phoebe, Iapetws, Nereid, Protëws, Larissa, Naiad, Thalassa, Despina, Phobos, Deimos, Galatea, Cordelia, Ophelia, Bianca, Cressida, Desdemona, Juliet, Portia, Rosalind, Belinda, Puck, Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, Oberon, Caliban, Sycorax, Prospero, Setebos, Stephano, Pan, Atlas, Promethëws, Pandora, Epimethëws, Ianws, Mimas, Enceladws, Tethys, Telesto, Calypso, Dione, Helene, Hyperion, Dysnomia, Nix, Hydra
- Planedau corrach: Ceres, Plwton, Haumea, Makemake, Eris
- Asteroidau
- Sêr gwib
- Comedau
- Gwregys Kuiper
- Sedna
- Y Ddisgen Wasgaredig
- Cwmwl Oort
Dolenni allanol golygu
- Cysawd yr Haul BBC Cymru
- Gwefan darganfod Cysawd yr Haul NASA Archifwyd 2006-04-25 yn y Peiriant Wayback.
- Efelychydd Cysawd yr Haul ar wefan NASA
- Prif dudalen NASA/JPL ar Gysawd yr Haul Archifwyd 2016-12-17 yn y Peiriant Wayback.
- Yr Wyth Planed
- Data am y Planedau
- SolStation: Sêr a'u planedau trigiadwy
- SPACE.com: Gwybodaeth am Gysawd yr Haul
- Y pellteroedd rhwng y planedau wedi'u darlunio
- Maint cymharol y planedau, yr Haul a sêr eraill
Planedau yng Nghysawd yr Haul
|
