Chulio César

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Chulio César
Dictador d'a Republica de Roma

Estatua de Chulio César en Rimini

Octubre de 49 aC - 15 de marzo de 44 aC
PredecesorLucio Cornelio Sila
SuccesorCésar Augusto (Emperador)

Nombre realGaius Iulius Caesar
Naixencia11 de chulio de 100 aC
Roma, Republica Romana
Muerte15 de marzo de 44 aC
Roma, Republica Romana
EnterrecoMausoleu d'Augusto
Conchuche/sCornelia (84 a. C.-68 a. C.)
Pompeya (68 a. C.-63 a. C.)
Calpurnia (59 a. C.-44 a. C.)
DescendenciaChulia
Cesarión
Augusto (adoptau)
DinastíaChulio-Claudia
PaiCayo Chulio César
MaiAurelia Cotta

Chulio César (en latín CAIVS•IVLIVS•CAESAR•IV a la suya naixencia, IMPERATOR•CAIVS•IVLIVS•CAESAR•DIVVS• a la suya muerte), estió un militar, escritor, historiador y politico de l'Antiga Roma, naixito de Roma en l'anyo 100 aC (o 12 u 13 de chulio) y asesinato en a mesma ciudat o 15 de marzo d'o 44 aC, mientres os Idus de Marzo.

O suyo excepcional destín marcó no nomás a vida de l'Antiga Roma y de l'Imperio Romano, tamién marcó a Historia universal: ambicioso y brillant, s'aduyó d'o partiu politico d'os populares (en luita con os optimates) ta la suya puyada en a politica; estratega de primer orden, fació abanzar as mugas romanas dica o río Rin y l'Oceano Atlantico con a conquiesta d'as Galias, ta dimpués emplegar as suyas lechions ta puyar a o poder. Nombrato dictador, fue asesinato dimpués por una conspiración de bellos senadors. Dimpués d'a suya muerte fue divinizato por o suyo fillo politico, Octavián, que redotó a Marco Antonio en a luita por a sucesión de César. Octavián, convertito en emperador, remató as reformas politicas que portoron ta o principato y ta l'Imperio Romano.

Segunda guerra civil d'a Republica de Roma editar

En meyo d'una crisi politica César decició entrar en Roma con o suyo exercito. Pompeyo y os "optimates" veyendo que no teneban un exercito bien preparato pa ofreixer resistencia decidioron abandonar a ciudat y tornar en millors condicions. Cesar encorreba a Pompeyo, que se dirichiba a Brándiz pa refuchiar-se en Grecia y mirar d'organizar un exercito efectivo. Pompeyo consiguió trescruzar a Mar Hadriana con o suyo exercito y bels senadors.

Pompeyo teneba teneba una part important d'as suyas tropas en Hispania: siet lechions y tropas auxiliars (indichenas). Este exercito yera mandato por os legatos Lucio Afranio y Marco Petreyo. En a redolata d'Ilerda bi heba tropas pompeyanas pa defender a linia de l'Ebro. D'esta traza a guerra civil que esclató entre Chulio César y Pompeyo tenió o cuadrant nordoriental d'Hispania como un d'os suyos escenarios.

César prenió Massalia, en l'anyo 49 aC s'adrezó ta Hispania, entró por Cerdanya y situó o suyo exercito entre a Cinca y o Segre. As mayencatas d'os ríos se levoron os puents pa trescruzar-los y o suyo exercito quedó aturato y aislato sin provisions porque os indichenas s'heban levato o bestiar a las tierras altas.

Tot pareixeba que Pompeyo iba a ganar, pero César fació construir barcas de fusta, vimbre y cuero y consiguió fer pasar a lo suyo exercito a l'atra marguin d'o río. Alavez os indichenas d'Osca y de Calagurris Fibularia se posan de part de César, considerando-lo continador de Sertorio. Os iaccetans y cualques pueblos ibers de Catalunya demandan aduya a César y li dan trigo y carne pa las suyas tropas.

D'esta traza o exercito de César ya yera en millors condicions de combatir, devez que o exercito de Pompeyo quedó sin proveimiento y se rindió sin luita amán d'Ilerda en o que se conoix como Batalla d'Ilerda (chunio-agosto de 49 aC. César perdonó a las lechions pompeyanas y part d'ixas lechions s'unioron a lo suyo exercito.

Massalia se rindió o 25 d'agosto de l'anyo 49 aC. Mientres César yera en Massalia fue nombrato dictador y se'n fue ta Roma. Dende Roma fue a Brándiz pa trescruzar con o suyo exercito a Mar Hadriana y poder combatir a Pompeyo. César desembarcó en una placha a 150 km de Durraz. A flota pompeyana bloqueyaba por mar a plegata de refuerzos a lo principio, manimenos Marco Antonio consiguió desembarcar en Lissus y unir-se a César en Scampi. En a Batalla de Durraz venció Pompeyo pero César consiguió salir-ne con pocas perdugas. A Batalla d'a Farsalia en l'anyo 48 aC representó una victoria decisiva pa César. César encorrió a Pompeyo dica Echipto en l'anyo 47 aC, a on trobó que lo heban asesinato. César intervinió en afers politicos echipcianos y se posó de part de Cleopatra en contra de Ptolomeu XIII.

Chusto dimpués de rematar a guerra civil o poblato indichena de Celse se convertió en a Colonia Iulia Victrix Celsa.

Chulio César en fuents aragonesas editar

En o "Liber Regum" lo nombran en relación con Pompeyo y Octavián, y erroniament en relación a cuan naixió Chesucristo, que como ye sabito estió en ixas envueltas de César Augusto:

L otro Tholomeo regno X annos. Estonz fo Siria en poder de los romanos e uino Pompei en Iherusalem e leuo los iudios por patria a Roma. Et estonz fo Chatón el sage. Et adonc naxieron Virgili & Oraci. E regnaua Leopatras en Egipto. Et estonz fo Iulius Cesar emperador de Roma de so cabal, que dantes los cónsules eran señores. Est Iulius Cesar mato so suegro a Pompeus porque no lo quiso collir en la cibdath. Est Iulius Cesar conquerie la maior partida de tod el mundo. E depues mas todos los emperadores de Roma ouieron sobre nomne Cesar por el en suso.
Apres de Iulius Cesar regno en Roma Octouianus Augusto. Est fo Cesaraugustus, e regno LV annos. Ladonc naxie nuestro sennor Ihu Crist e fino la quinta edath del segle, segund lo que dize Sant Isidre, mas no lo atorgan los iudios.
Est Iosep uiene dreita mentre del lignage de Sancta María, & era so cormano. Mas por ço que las mulleres non eran comtadas (Fol 29 V.] en la lei ni en la generación, aduzela por la generación de los barones entro a Iacob, el padre de Iosep. E tro a Iosep qui era so cormano e fo esposo de sancta María madre de Deus (i), de la qual sancta María fo nado Ihesus el qui es clamado Xps. En esta sazón era la tierra de Iudea e de Iherusalem en poder de Cesar, el emperador de Roma.

En o "Libro d'el Trasoro" li dedican o capítol 38 "Como Iulius Cesar fue el primer emperador de Roma".

Mas Juljo Cesar, qui se repensaua a las otras cosas, se tornó a las coberturas e a las palauras de agora, porque su materia era contraria, porque el sabia bien que los coraçones de los oydores somoujdos

Chulio César en a cultura popular editar

C. Iulii Caesaris quae extant.




La persona de Chulio César y las suyas fetas han estau representadas y inspirau con frecuencia obras literarias y cinematograficas.

En a literatura editar

En a literatura destacan:

Tamién ye o protagonista d'a ópera Giulio Cesare in Egitto, de Georg Frideric Händel.

Filmografía editar

AnyoTítol d'a cintaDirectorRepartoAtros
1908Julius Caesar[1]James Stuart Blackton/William V. RanousCharles KentCurtometrache mudo
1911Julius Caesar [2]Frank R. BensonGuy RathboneCurtometrache mudo
1945 Caesar and Cleopatra [3]Gabriel PascalClaude Rains
1950Julius CaesarDavid BradleyCharlton Heston, Harold Tasker
1953Julio CésarJoseph L. MankiewiczMarlon Brando, Louis Calhern
1963CleopatraJoseph L. MankiewiczElizabeth Taylor, Richard Burton, Rex Harrison
1970Julius CaesarStuart BurgeJohn Gielgud, Charlton Heston, Jason Robards
1979Julius CaesarMichael LanghamSonny Jim Gaines, Morgan Freeman
1990Astérix & Obélix contre César [4]Claude ZidiGottfried John
2001VercingétorixJacques DorfmannKlaus Maria Brandauer,Christopher Lambert, Max von Sydow
2002Astérix & Obélix: Mission Cléopâtre [5]Alain ChabatAlain Chabat, Gérard Depardieu, Christian Clavier
2008Astérix aux jeux olympiques [6]Frédéric Forestier y Thomas LangmannAlain Delon,Gérard Depardieu, Christian Clavier

Bibliografía editar

Se veiga tamién editar

Referencias editar

Vinclos externos editar