Նորի
Նիհոնգո տարբերակի կարմիր ջրիմուռների տարբեր ուտելի տեսակների ճապոնական անվանումն է, ներառյալ, հատկապես, Porphyra tenera Kjellm․ տեսակը և Porphyra yezoensis Ueda, երբեմն իռլանդերենով կոչվում է լավեր (անգլ.՝ laver):
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | organisms known by a particular common name? և ingredient? |
| Ենթատեսակ | edible seaweed? |
 Nori (food) Վիքիպահեստում | |
Նորի տերմինը վերաբերում է նաև այս ջրիմուռներից պատրաստված արտադրանքներին։ Վերջնական արտադրանքը պատրաստվում է ջրիմուռը ջախջախելով, ապա չորացնելով ցանցի վրա, որից հետո այն հիշեցնում է կանաչ թուղթ։ Այս թիթեղները օգտագործվում են ճապոնական և կորեական խոհանոցների պատրաստման մեջ։ Նորին ռոլլերի մի մասն է, երբեմն դրանք մատուցում են առանձին, կամ մանր կտրատում և խառնում համեմունքների հետ։
Նորիի հիմնական արտադրողներն են Ճապոնիան, Կորեայի Հանրապետությունը և Չինաստանը։ Միայն Ճապոնիայում արտադրության ծավալը գնահատվում է տարեկան ավելի քան 2 միլիարդ դոլար[1]։
Կորեական անունն է «Kim» (김): Կորեական քիմը աղի է, ի տարբերություն մի փոքր քաղցր ճապոնական նորիի։ Քիմից էլ են պատրաստում ռոլլեր։
Պատմություն խմբագրել
Սկզբում նորիի տերմինն ավելի լայն իմաստ ուներ և ներառում էր տարբեր ջրիմուռներ։ Այդ թվում նորիի ամենահին նկարագրություններից մեկը թվագրվում է ութերորդ դարով։ Տայհոյի օրենսգրքում (大宝律令), որն ընդունվել է մ.թ. 701թ. ե., ասվում է, որ նորիները հարկվել են։ Մոտ 987 թվականին գրված Utsubo-ի լեգենդներում նորին հիշատակվում էր որպես ծանոթ ուտելիք։ Սկզբնապես պատրաստված որպես մածուկ, նորին սկսեց պատրաստել թերթերով Էդոյի ժամանակաշրջանում Ասակուսայում, Էդոյում (ժամանակակից Տոկիո) օգտագործելով թղթի պատրաստման մեթոդը։ Նորի բառն իր ձայնով նման է Նիհոնգո բառին, և ենթադրություններ կան, որ նորին և հիջիկին օգտագործվել են որպես սոսինձ։
Ջրիմուռների արդյունաբերական մշակումը սկսվել է 17-րդ դարում, սակայն մշակաբույսերը տուժել են թայֆուններից և սկսել են նվազել մինչև 20-րդ դարը՝ գյուղատնտեսական արտահոսքի ավելացման պատճառով։ 1950-ական թվականներին արդյունաբերության վերածնունդը կապված էր բրիտանացի ալգոլոգ Քեթլին Մերի Դրյու-Բեյքերի և ճապոնացի մասնագետների աշխատանքի հետ։
Օգտագործումը խմբագրել
Նորին ամենից հաճախ օգտագործում են սուշի և օնիգիրի պատրաստելու համար։ Այս ջրիմուռները կարող են օգտագործվել որպես կողմնակի ճաշատեսակ կամ բուրավետիչ լապշայի համար։
Բաղադրություն խմբագրել
Ջրիմուռները պարունակում են յոդ, երկաթ, կալցիում, ֆոսֆոր, A, D վիտամիններ։ Մի քանի ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ նորին պարունակում է վիտամին B12[2][3][4], ներառյալ դրա կենսահասանելի ձևը, ինչի հետևանքով որոշ հետազոտողներ խորհուրդ են տալիս նորին որպես վիտամինի սննդային աղբյուր վեգանների համար[5]։ Այլ աղբյուրների համաձայն, նորին որպես վիտամին B12-ի աղբյուր վեգանների համար հնարավոր է, բայց խորհուրդ չի տրվում, քանի որ անհրաժեշտ քանակությամբ ջրիմուռներ օգտագործելու դեպքում կարող եք յոդի ավելցուկ ստանալ[6]։ Հետագա ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ նորիում յոդի պարունակությունը շատ ավելի ցածր է, և անհնար է նորիից յոդի ավելցուկ ստանալ[7]։ Այլ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ թեև նորին կարող է լինել B12-ի աղբյուր, այն կարող է լինել ոչ թե վիտամինի կենսաբանորեն ակտիվ ձևը, այլ ավելի շուտ ցիանոկոբալամինի անալոգը, որը կարող է արգելակել վիտամին B12-ից կախված ֆերմենտները[8]։ Նորիից վիտամին B12-ի կենսամատչելիության գնահատականները տարբեր են[9][10][11], որոշ ուսումնասիրությունների համաձայն՝ վիտամին B12-ը հասանելի չէ մարդկանց, մյուսների կարծիքով՝ այն հաջողությամբ ներծծվում է[6][7]։ Կան նաև ապացույցներ, որ սառեցված չորացրած նորիից ստացված վիտամին B12-ը բիոհասանելի է առնետների համար, որոնք այս վիտամինի պակաս ունեն[12]։ Կան ապացույցներ, որ չորացած նորին բացասաբար է ազդում բուսակեր երեխաների վրա՝ իջեցնելով B12 մակարդակը, մինչդեռ հում ջրիմուռները նման ազդեցություն չեն ունեցել[7]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Nori Production Trials». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ Sally P. Stabler and Robert H. Allen. VITAMIN B12 DEFICIENCY AS A WORLDWIDE PROBLEM // Annual Review of Nutrition. — 2004. — Vol. 24. — С. 299—326. — .
- ↑ Paul MacArtain et al. Nutritional Value of Edible Seaweeds // Nutrition Reviews. — 2007. — Vol. 65, no. 12. — С. 535—543. — .
- ↑ Watanabe, Fumio Vitamin B12 Sources and Bioavailability (und) // Experimental Biology and Medicine. — 2007. — Т. 232. — № 10. — С. 1266—1274. — — PMID 17959839. Архивировано из первоисточника 10 Մարտի 2013.
- ↑ Fumio Watanabe, Yukinori Yabuta, Tomohiro Bito, and Fei Teng H. Nutrients. 2014 May; 6(5): 1861—1873 «Vitamin B12-Containing Plant Food Sources for Vegetarians Արխիվացված 2021-03-13 Wayback Machine».
- ↑ 6,0 6,1 Rauma AL et al. Vitamin B-12 status of long-term adherents of a strict uncooked vegan diet ("living food diet") is compromised. // Nutrition. — 1995. — Vol. 125, no. 10. — С. 2511—2515. — PubMed.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Brijesh K. Tiwari, Declan Troy "Nori" rich in vitamins // Seaweed Sustainability: Food and Non-Food Applications. — Academic Press. — С. 227. — ISBN 0124199585, 9780124199583
- ↑ Allen, Lindsay H. The United Nations University, Food and Nutrition Bulletin, 2008 Jun; vol. 29, no. 2. pp. S20-S34 «Causes of vitamin B12 and folate deficiency Արխիվացված 2016-10-19 Wayback Machine».
- ↑ Dagnelie et al. Vitamin B-12 from algae appears not to be bioavailable // Am J Clin Nutr. — Vol. 53, no. 3. — С. 695—697.
- ↑ Gerald F. Combs. The Vitamins. Academic Press, 2012 Արխիվացված 2016-02-03 Wayback Machine, p. 379
- ↑ «Geoffrey P. Webb. Dietary Supplements and Functional Foods, John Wiley & Sons, 2011». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
- ↑ Takenaka S et al. Feeding dried purple laver (nori) to vitamin B12-deficient rats significantly improves vitamin B12 status. // Br J Nutr. — 2001. — Vol. 85, no. 6. — С. 699—703. — . — PubMed.