วิธีการ ตรวจทวารหนัก

ดาวน์โหลดบทความ

ดาวน์โหลดบทความ

ภายในบทความนี้:

ตรวจทวารหนัก

เข้าใจการตรวจทวารหนัก

บทความที่เกี่ยวข้อง

ข้ออ้างอิง

การตรวจทวารหนักเป็นการตรวจคัดกรองที่ช่วยตรวจสอบความผิดปกติทั้งในผู้หญิงและผู้ชาย เช่น มะเร็ง การติดเชื้อ และอาการบาดเจ็บต่างๆ ในไส้ตรง ทวารหนัก และต่อมลูกหมาก (ในผู้ชายเท่านั้น) คุณควรเข้ารับการตรวจทวารหนักเป็นประจำ (ทุก 1 ปีโดยประมาณ) โดยให้เป็นส่วนหนึ่งของการตรวจร่างกาย ซึ่งคนที่จะตรวจทวารหนักได้ต้องเป็นบุคลากรทางการแพทย์ที่ผ่านการฝึกอบรมมาแล้วเท่านั้น เพราะคนที่ไม่ได้ผ่านการฝึกอบรมอาจจะทำให้เนื้อเยื่อบริเวณไส้ตรง/ทวารหนักที่บอบบางบาดเจ็บขณะทำการตรวจได้

ขั้นตอน

ส่วน 1

ส่วน 1 ของ 2:

ตรวจทวารหนัก

ดาวน์โหลดบทความ

1. 
   1
   อธิบายขั้นตอนและต้องได้รับการยินยอมจากคนไข้. ถ้าคุณเป็นบุคลากรทางการแพทย์ที่จะต้องทำการตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนัก ก่อนอื่นคุณควรอธิบายให้คนไข้เข้าใจก่อนว่า การตรวจประกอบด้วยอะไรบ้าง จากนั้นก็ให้คนไข้เซ็นแบบฟอร์มยินยอมถ้าหากเขาตกลงที่จะเข้ารับการตรวจ

   • คุณอาจจะอธิบายขั้นตอนด้วยการพูดว่า “ในการตรวจครั้งนี้นะครับ หมอจะเอานิ้วที่ใส่ถุงมือยางสอดเข้าไปในทวารหนักเพื่อตรวจหาความผิดปกติ คุณอาจจะรู้สึกถึงแรงกดและ/หรือไม่ค่อยสบายตัวเท่าไหร่ แต่หมอจะใช้เวลาตรวจแค่ 1 หรือ 2 นาทีเท่านั้นครับ”
2. 
   2
   ฆ่าเชื้อโรคที่มือและใส่ถุงมือ. ก่อนตรวจร่างกายคนไข้/ผู้ที่มาตรวจไม่ว่าจะเป็นการตรวจประเภทใดก็ตาม คุณต้องล้างมือและฆ่าเชื้อโรคที่มือก่อน เพื่อที่จะไม่แพร่เชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือปรสิตให้คนไข้ โดยทั่วไปการล้างมือด้วยสบู่กับน้ำอุ่นก็ถือว่าเพียงพอแล้ว แต่คุณก็อาจจะใช้เจลฆ่าเชื้อที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ล้างมืออีกรอบด้วยเช่นกัน เช็ดมือให้สะอาด จากนั้นก็ใส่ถุงมือตรวจโรคที่เป็นถุงมือไนไตรหรือถุงมือยางสังเคราะห์คู่ใหม่

   • ในทางการแพทย์นั้น ตามปกติแล้วการตรวจทางทวารหนัก (DRE) จะทำโดยแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว นรีแพทย์ ศัลยแพทย์ทวารหนัก หรือพยาบาลเวชปฏิบัติ
   • วิทยาไส้ตรงและทวารหนักเป็นสาขาการแพทย์ที่ดูแลปัญหาเกี่ยวกับทวารหนัก ไส้ตรง และลำไส้ใหญ่
3. 
   3
   ทำให้คนไข้/ผู้ที่มาตรวจรู้สึกสบายและบอกให้เขานอนตะแคง. การตรวจและการเข้ารับการตรวจทวารหนักอาจเป็นสิ่งที่สร้างความกระอักกระอ่วนหรืออับอาย เพราะฉะนั้นการปฏิบัติตนอย่างมืออาชีพและการทำให้คนไข้สบายใจจึงเป็นสิ่งสำคัญ หลังจากอธิบายขั้นตอนทั่วไปแล้ว ให้บอกให้คนไข้/ผู้ที่มาตรวจขยับก้น นอนตะแคง (ตามปกติจะเป็นข้างซ้าย) งอเข่า แล้วเอามือวางไว้ใกล้ๆ หน้าอก ซึ่งโดยพื้นฐานแล้วก็คือท่าของทารกในครรภ์ หรือให้เขาตะแคงซ้ายแล้วงอเข่า เอาเสื้อคลุมหรือผ้าห่มคลุมไว้เพื่อความอบอุ่นและความเป็นส่วนตัวของคนไข้ และอย่าลืมวางแผ่นรองไว้ใต้ก้นของคนไข้ด้วยเช่นกัน

   • DRE สามารถทำขณะที่คนไข้/ผู้ที่มาตรวจยืนก็ได้ การตรวจทวารหนักในผู้หญิงอาจจะเป็นส่วนหนึ่งของการตรวจภายใน เพราะฉะนั้นก็อาจจะทำโดยการให้คนไข้นอนหงายแล้วเอาเท้าพาดไว้บนขาหยั่ง แต่ผู้ชายมักจะตรวจขณะยืน นอกเสียจากว่าคนไข้จะประหม่าและการนอนลงอาจทำให้รู้สึกสบายตัวกว่า เพราะการนอนตะแคงมักจะสบายกว่าและทำให้สอดนิ้วเข้าไปยังรูทวารหนักได้ง่ายกว่าด้วย
   • เพื่อให้รู้สึกสบายใจขึ้น การตรวจ DRE ควรทำโดยแพทย์ที่เป็นเพศเดียวกัน แพทย์ชายตรวจคนไข้ชาย แพทย์หญิงตรวจคนไข้หญิง และสามารถขอให้พยาบาลมาสังเกตการณ์ด้วยได้
   • นอกจากนี้การมีเพื่อนหรือคนในครอบครัวอยู่ด้วยระหว่างการตรวจก็อาจจะช่วยคลายความกังวลและความเปราะบางได้ด้วย
   • จัดท่าทางและหาผ้ามาห่มเพื่อความอบอุ่นและความเป็นส่วนตัวของคนไข้
4. 
   4
   ทาน้ำยาหล่อลื่นอุ่นๆ ลงบนนิ้วชี้. เพื่อความสบายของคนไข้และป้องกันไม่ให้คนไข้/ผู้ที่มาตรวจตกใจหรือไม่สบายตัวมากเกินไป น้ำยาหล่อลื่นที่ใช้จะต้องอุ่นเล็กน้อยก่อนทาลงบนนิ้วชี้ เพราะแม้แต่เจลที่อุณหภูมิห้องก็อาจจะเย็นและทำให้รูทวารหนักหดตัวได้ ซึ่งจะทำให้การตรวจทางทวารหนักยากขึ้นไปอีก จุดประสงค์คือเพื่อให้เนื้อเยื่อทวารหนักผ่อนคลายให้มากที่สุด เพื่อที่การสอดนิ้วเข้าไปจะได้ไม่ทำให้คนไข้ไม่สบายตัวหรือเจ็บจนเกินไป

   • บางครั้งการตรวจทวารหนักก็จะทำโดยการใช้ยาชาเฉพาะที่เพื่อให้บริเวณทวารหนักเกิดความชาและลดความรู้สึกไม่สบายตัว ซึ่งมักใช้เมื่อคนตรวจมีนิ้วใหญ่และคนที่เข้ารับการตรวจมีหูรูดทวารหนักที่คับเป็นพิเศษ
   • เครื่องอุ่นเจลไฟฟ้านั้นราคาไม่แพงและสามารถหาซื้อได้ที่ร้านขายอุปกรณ์ทางการแพทย์ นอกจากนี้เจลและน้ำยาหล่อลื่นส่วนใหญ่ก็สามารถอุ่นในไมโครเวฟเป็นเวลา 20-30 วินาทีได้ด้วย
5. 
   5
   สอดนิ้วเข้าไปในรูทวารเบาๆ. พอคุณทาเจลอุ่นๆ เพื่อหล่อลื่นนิ้วมือและทวารหนักแล้ว ให้แยกก้นคนไข้/ผู้ที่มาตรวจแล้วเอานิ้วชี้สอดเข้าไปช้าๆ คุณควรบอกให้คนไข้/ผู้ที่มาตรวจหายใจเข้าลึกๆ ระหว่างที่คุณสอดนิ้วเข้าไปเพื่อให้คนไข้ผ่อนคลายและป้องกันไม่ให้เกร็งหูรูดทวารหนัก และเพื่อให้สอดนิ้วมือเข้าไปได้ง่ายขึ้น ค่อยๆ หมุนหรือบิดมือตรงข้อมือไปมา

   • ก่อนที่จะสอดนิ้วมือเข้าไป ให้ประเมินความผิดปกติของทวารหนักแบบเร็วๆ เช่น ริดสีดวงทวาร (หลอดเลือดบวม) หูด ผื่น หรือแผลรอยแยก (การฉีกขาดของเนื้อเยื่อ)
   • หลังจากที่คุณสอดนิ้วเข้าไปในทวารหนักทั้งหมดแล้ว ให้ประเมินการหดรัด (ความแข็งแรง) ของรูทวารด้วยการบอกให้คนไข้/ผู้ที่มาตรวจกดตัวลงแล้วพยายามบีบรัดนิ้ว
6. 
   6
   ตรวจหาความผิดปกติ. เมื่อสอดนิ้วเข้าไปในทวารหนักแล้ว ให้ใช้นิ้วชี้ตรวจหาความผิดปกติต่างๆ เช่น ก้อนเนื้อที่ผิดปกติ ตุ่มแข็งๆ ตุ่มนิ่มๆ หรือแผลรอยแยก หมุนนิ้วมือตามเข็มนาฬิกา จากนั้นก็หมุนทวนเข็มนาฬิกาเพื่อสัมผัสเส้นรอบวงภายในรูทวารทั้งหมด นอกจากนี้คุณยังสามารถตรวจคลำต่อมลูกหมาก (ในผู้ชาย) ผ่านทางผนังทวารหนักได้ด้วยการตรวจคลำด้านหน้า (ไปทางข้างหน้า) เพื่อหาต่อมลูกหมาก ซึ่งจะเป็นกลีบสองกลีบที่มีรอยแยกอยู่ตรงกลาง

   • ต่อมลูกหมากที่ปกติดีเมื่อสัมผัสแล้วจะรู้สึกถึงความเรียบ และคนไข้ไม่รู้สึกเจ็บขณะตรวจ
   • ถ้ากดลงบนต่อมลูกหมากแล้วเจ็บ ก็อาจเป็นสัญญาณของการเจริญเติบโตของเนื้องอกที่ไม่เป็นอันตราย การติดเชื้อ หรือมะเร็ง
   • เป็นเรื่องปกติที่จะรู้สึกเหมือนปวดปัสสาวะเวลาแพทย์กดต่อมลูกหมาก/ตรวจจากทางรูทวาร
7. 
   7
   ดึงนิ้วออกมาแล้วทำความสะอาดบริเวณนั้นหลังจากตรวจเสร็จแล้ว. เมื่อคุณตรวจเสร็จแล้ว ค่อยๆ ดึงนิ้วชี้ออกมาแล้วตรวจดูที่ถุงมือว่า มีเลือดและ/หรือเมือกหรือไม่ เช็ดน้ำยาหล่อลื่นรอบๆ ทวาร ถอดถุงมือแล้วนำไปทิ้ง จากนั้นก็ล้างมือ ให้คนไข้ใช้กระดาษทิชชูนุ่มๆ ทำความสะอาดตัวเองในที่ลับตาแล้วบอกให้คนไข้แต่งตัว

   • ในการถอดถุงมือที่เปื้อนนั้น ให้ใช้นิ้วชี้ของมืออีกข้างหนึ่ง (ซึ่งน่าจะสะอาด) สอดไว้ใต้ข้อมือของถุงมือที่เปื้อน จากนั้นดึงลงมาที่นิ้วมือแล้วลอกออก
   • การตรวจไม่น่าจะทำให้เลือดออกได้ เพราะฉะนั้นถ้าคุณเห็นเลือดบนถุงมือ นั่นอาจเป็นสัญญาณของโรคริดสีดวงหรือปัญหาภายในอื่นๆ
   • หลังจากตรวจเสร็จแล้ว ให้ดูว่าคนไข้รู้สึกอย่างไรบ้าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเขารู้สึกประหม่าก่อนเริ่มตรวจ นอกจากนี้ก็ให้นึกไว้ด้วยการ การเปลี่ยนท่านอนมาเป็นท่านั่งอาจทำให้บางคนรู้สึกเหมือนจะเป็นลม เพราะฉะนั้นบอกให้คนไข้ลุกช้าๆ และคอยสังเกตอาการเขาสักครู่

ส่วน 2

ส่วน 2 ของ 2:

เข้าใจการตรวจทวารหนัก

ดาวน์โหลดบทความ

1. 
   1
   เข้ารับการตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนักถ้าคุณอุจจาระแล้วมีเลือดปน. ถ้าคุณสังเกตว่ามีเลือดอยู่ในโถส้วมเวลาที่คุณอุจจาระ (อึ) หรือขณะที่คุณเช็ดก้นหลังจากนั้น ให้นัดเวลาแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจ ถ้าแพทย์สงสัยว่าเลือดออกมาจากที่ใดสักแห่งในทางเดินอาหาร (โดยเฉพาะบริเวณลำไส้ใหญ่หรือลำไส้ใหญ่โคลอน) แพทย์ก็อาจจะทำการส่องตรวจลำไส้ใหญ่ด้วยกล้อง สาเหตุของการที่มีเลือดออกที่พบบ่อยได้แก่ โรคริดสีดวงทวาร แผลรอยแยกเล็กๆ ในทวาร หรือหลอดเลือดแตกจากการบีบรัดหรือเช็ดก้นแรงเกินไป

   • สาเหตุที่ร้ายแรงกว่าที่ทำให้เลือดออกแต่พบได้ไม่บ่อยได้แก่ มะเร็งทวารหนักหรือลำไส้แปรปรวน เช่น ลำไส้อักเสบหรือโรคโครห์น
   • การตรวจพบว่าปกตินั้นหมายความว่า แพทย์ไม่พบสิ่งผิดปกติชัดเจน แต่การตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนักไม่ได้ยืนยันว่าไม่มีความผิดปกติใดๆ เลย เพราะฉะนั้นก็อาจจะต้องใช้การตรวจอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น การส่องตรวจลำไส้ใหญ่ด้วยกล้องหรือเอ็กซเรย์
   • โดยทั่วไปการตรวจ DRE จะไม่ใช้ยาหรือยาชาเพราะมันไม่ค่อยเจ็บอยู่แล้ว และการตรวจใช้เวลาเพียงไม่กี่นาที
2. 
   2
   เข้ารับการตรวจหากคุณเป็นผู้ชายแล้วมีปัญหาเวลาปัสสาวะ. อีกหนึ่งเหตุผลในการตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนักที่พบได้บ่อยก็คือ เพื่อตรวจต่อมลูกหมากในผู้ชายว่า มีการเจริญเติบโตที่ผิดปกติหรือแรงกดเจ็บหรือไม่ ต่อมลูกหมากเป็นต่อมขนาดเท่าลูกวอลนัตที่หลั่งของเหลวออกมาระหว่างการหลั่งน้ำอสุจิ เพื่อป้องกันและหล่อเลี้ยงเซลล์อสุจิ ต่อมลูกหมากจะอยู่ใกล้ๆ กับกระเพาะปัสสาวะและอยู่หน้าไส้ตรง จึงสามารถตรวจได้ง่ายระหว่างการทำ DRE ต่อมลูกหมากที่โตหรืออักเสบจะทำให้เกิดอาการปวดท้องน้อยข้างในและมีปัญหาในการปัสสาวะ เช่น ปัสสาวะเล็ดหรือปัสสาวะขัด

   • ในผู้ชายการตรวจ DRE นั้นทำไปเพื่อตรวจดูขนาดของต่อมลูกหมากและดูว่ามีก้อนเนื้อที่ผิดปกติหรือการกดเจ็บหรือไม่ การเจริญเติบโตอย่างช้าๆ ของเนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรงที่ต่อมลูกหมากนั้นพบได้บ่อยมาก (แต่ไม่ร้ายแรง) ในผู้ชายอเมริกันอายุ 50 ปีขึ้นไป อย่างไรก็ตามเนื้อร้ายนั้นเป็นปัญหาร้ายแรง ซึ่งการตรวจเพิ่มเติมและการตรวจพบตั้งแต่เนิ่นๆ จะเพิ่มโอกาสของการรักษาหาย เข้ารับการตรวจสุขภาพประจำปีหรือบ่อยกว่านั้นถ้าคุณคิดว่าอาจจะมีความผิดปกติเกิดขึ้น
   • ถ้าแพทย์คิดว่าน่าจะมีความผิดปกติเกิดขึ้นที่ต่อมลูกหมาก แพทย์ก็น่าจะสั่งตรวจเลือดและตรวจดูระดับแอนติเจนต่อมลูกหมาก (PSA) บางครั้งระดับ PSA ที่สูงก็อาจเป็นสัญญาณของมะเร็งต่อมลูกหมาก
   • อีกวิธีการตรวจที่ช่วยวินิจฉัยปัญหาที่ต่อมลูกหมากได้ก็คือ การอัลตราซาวน์ต่อมลูกหมาก (การตัดตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมาก) ที่มักทำร่วมกับการตรวจชิ้นเนื้อต่อม (ตัวอย่างเนื้อเยื่อ)
3. 
   3
   ให้การตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนักเป็นส่วนหนึ่งของการตรวจสุขภาพประจำปี. คุณควรเข้ารับการตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนักเป็นประจำแทนที่จะรอให้มีปัญหาหรือมีอาการที่สังเกตได้เกิดขึ้นที่ทางเดินอาหารส่วนล่าง (GI) ก่อน แพทย์ส่วนใหญ่แนะนำให้การตรวจ DRE เป็นส่วนหนึ่งของการตรวจร่างกายประจำปีด้วยไม่ว่าคุณจะเป็นผู้ชายหรือผู้หญิงก็ตาม ผู้ชายควรเข้ารับการตรวจศัลยแพทย์ทวารหนักในฐานะส่วนหนึ่งของการตรวจคัดกรองต่อมลูกหมากประจำปี โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าคุณมีอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป และถ้าคุณอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป คุณควรเข้ารับการตรวจทวารหนักประจำปีและการตรวจหาเลือดในอุจจาระ (ตัวอย่างอุจจาระของคุณ) ส่วนผู้หญิงก็ควรเข้ารับการตรวจเหล่านี้ร่วมกับการตรวจภายในประจำปี

   • ในผู้ชายการตรวจ DRE มักจะทำขณะยืนก้มโค้งระดับเอว เพราะมันจะทำให้นิ้วเข้าถึงต่อมลูกหมากได้ง่ายกว่า
   • ผู้หญิงสามารถตรวจหามะเร็งมดลูกและรังไข่ได้ด้วยการตรวจ DRE ร่วมกับการตรวจช่องคลอด
   • นอกจากการที่มีเลือดออกทางทวารหนักและปัญหาเรื่องการปัสสาวะแล้ว เหตุผลอื่นๆ ในการเข้ารับการตรวจ DRE ได้แก่ ระบบขับถ่ายเปลี่ยนไปจากเดิม ปวดท้องน้อยและ/หรือปวดท้อง และการมีของเหลวหรือเลือดไหลออกจากท่อปัสสาวะ

เคล็ดลับ

• ก่อนเข้ารับการตรวจบริเวณเรคตัม-ทวารหนักนั้นไม่ต้องเตรียมตัวอะไรเป็นพิเศษ และคุณสามารถกลับไปทำกิจกรรมตามปกติได้ทันทีหลังจากตรวจเสร็จ และการขับถ่ายให้เรียบร้อยไปก่อนอาจทำให้คุณรู้สึกสบายตัวขณะตรวจมากขึ้น
• การตรวจ DRE อาจมีจุดประสงค์คือเพื่อเก็บตัวอย่างอุจจาระไปตรวจคัดกรองมะเร็งทวารหนัก
• การใช้นิ้วสอดเข้าไปในรูทวารเพื่อตรวจอาจกระตุ้นให้อยากอุจจาระ (อึ) เพราะฉะนั้นคุณควรขับถ่ายให้เรียบร้อยก่อนตรวจ DRE